Serdecznie zapraszamy na najbliższe seminarium organizowane przez Niezależną Inicjatywę Akademicką (NIA) z cyklu Seminaria 2024.
Tytuł: Ewolucja piękna?
16 maja 2024 (czwartek), godz. 17:30-19:15
Prowadzący: prof. dr hab. Jerzy Axer
Prof. Jerzy Axer, członek zespołu projektu NIA. Profesor zwyczajny na Wydziale „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego. Dyrektor Kolegium Artes Liberales. Zainteresowania hobbistyczne, ale traktowane poważnie, to ornitologia, prymatologia i dzieje ogrodów zoologicznych.
Goście:
- prof. dr hab. Paweł Golik (Wydział Biologii, Uniwersytet Warszawski),
- dr Dorota Łagodzka (Wydział Artes Liberales, Uniwersytet Warszawski),
- dr Krzysztof Skonieczny (Wydział Artes Liberales, Uniwersytet Warszawski)
Prof. Paweł Golik
Abstrakt wystąpienia:
Wiele cech wyglądu i behawioru zwierząt, które u obserwującego je człowieka wywołują doznania estetyczne, powstało w drodze zaproponowanego jeszcze przez Darwina mechanizmu doboru płciowego. Mimo, że koncepcja ta obecna jest w teorii ewolucji od jej początków, nadal budzi wśród biologów spory, koncentrujące się wokół tego, czy preferencje płci wybierającej (najczęściej samic) mają funkcję adaptacyjną jako sygnał jakości genotypu, czy powstają w nieadaptacyjnym mechanizmie sprzężenia zwrotnego. W tej drugiej koncepcji cechy postrzegane przez nas jako piękne także u zwierząt nieludzkich mają znaczenie bardziej estetyczne,niż adaptacyjne. Czy możemy wtedy w odniesieniu do tych zwierząt mówić o sztuce i pięknie i czy takie były ewolucyjne początki sztuki człowieka?
Prof. Paweł Golik, genetyk i biolog ewolucyjny, profesor na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Instytucie Biochemii i Biofizyki PAN. Wcześniej pracował w Center for Molecular Medicine w Emory University w stanie Georgia w USA oraz w Centre de Génétique Moléculaire CNRS w Gif-sur-Yvette we Francji. Zajmuje się badaniem ekspresji genów mitochondrialnych i ewolucji współdziałania genomu jądra i mitochondriów, a także wykorzystaniem genetyki do badania ewolucji różnych grup organizmów. We współpracy z Wydziałem Artes Liberales UW uczestniczy też w projektach łączących biologię z humanistyką i sztuką. Popularyzator nauki, przewodniczący Rady Upowszechniania Nauki PAN.
Dr Dorota Łagodzka
Czy zwierzę może być artystą?
Abstrakt wystąpienia:
Sztuka, estetyka i ewolucja z perspektywy zoocentrycznych nauk o sztuce
Na teorie Richarda O. Pruma dotyczące ewolucji piękna, estetyki ewolucyjnej
i twórczych aktywności altanników spojrzę z punktu widzenia nauk o sztuce
i interdyscyplinarnych studiów nad zwierzętami, stawiając pytanie o to, czy zwierzę może być artystą. Opisywane przez Pruma zachowania altanników umieszczę
w kontekście aktywności twórczych innych gatunków, takich jak malarstwo naczelnych i słoni. Zjawiska te odniosę z jednej strony do teorii biologii sztuki Desmonda Morrisa i estetyki zwierzęcej Wolfganga Welscha, z drugiej zaś do zjawisk w obrębie usankcjonowanej instytucjonalnie sztuki współczesnej, które angażują zwierzęta w roli uczestników i współtwórców działań artystycznych. Wpisują się one w rozwijające się intensywnie od lat 60. zmiany środków wyrazu w sztuce, które (powtórnie?) zatarły granice między naturaliami i artefaktami, przyrodą i sztuką, prowokując pytania o status wytworów działalności zwierząt jako dzieł sztuki i zwierząt jako artystów.
Dr Dorota Łagodzka – historyczka sztuki, kulturoznawczyni, adiunkta na Wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego, współautorka i koordynatorka kierunku antropozoologia. Zajmuje się problematyką zwierząt w sztuce oraz badaniem kultury wizualnej z perspektywy zoocentrycznej. Zrealizowała dwa projekty NCN poświęcone zwierzętom w sztuce i kulturze. Autorka publikacji naukowych z zakresu animal studies i sztuki współczesnej, tekstów krytyczno-artystycznych i do katalogów wystaw. Była kuratorką czterech wystaw, m. in. „Ecce Animalia” w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.
Dr Krzysztof Skonieczny
Polityka ewolucji, polityka piękna
Parafrazując słynne stwierdzenie Levi-Strauss’a można powiedzieć, że zwierzęta
są dobre do uzasadniania — czy to konkretnych praktyk (w szczególności związanych ze sferą seksualności), czy to całych systemów społecznych. Neodarwinistyczna wizja przyrody jako kierującej się tylko i wyłącznie zasadą doboru naturalnego — a więc przetrwania najlepiej przystosowanych — służyła niekiedy jako uzasadnienie kapitalistycznej, konkurencyjnej gospodarki, a niekiedy jako normatywne wsparcie heteroseksualnego modelu relacji między płciami. Świadomy tych zależności Richard O. Prum w Ewolucji piękna sprzeciwia się neodarwinistycznym uproszczeniom natury, w miejsce seksualnej merytokracji proponując wizję, w której główną rolę grają przypadek, czysto estetyczny gust i “queerowa” (wedle określenia samego autora) wersja homo sapiens. W swoim krótkim wystąpieniu postaram się przyjrzeć bliżej temu, jaka koncepcja stosunków społecznych — przede wszystkim, ale nie tylko, dotyczących relacji między płciami — wyłania się z teorii ewolucji estetycznej.
Dr Krzysztof Skonieczny — filozof, adiunkt na Wydziale “Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego, okazjonalnie tłumacz (między innymi książki Richarda O. Pruma Ewolucja piękna). Autor książki Immanence and the Animal. A Conceptual Inquiry (Routledge 2020); współpredagował (wraz z Szymonem Wróblem) książkę Regimes of Capital in the Post-Digital Age (Routledge 2023) i trzy inne tomy w ramach działań Laboratorium Techno-Humanistyki. Publikował m.in. w „SubStance”, „Eidosie” i „Theory & Event”. Kierownik polskiego zespołu w grancie EDUCAT(H)UM. Edukacja na pograniczu człowieczeństwa. Wyzwanie nowych technologii (NCN OPUS LAP 2022-2026).
Lektura wspomagająca dla uczestników seminarium
Plum Richard O., Ewolucja piękna. Jak darwinowska teoria wyboru partnera kształtuje świat zwierząt i nas samych.